De uitdrukking een huishouden van Jan Steen roept direct een beeld op van drukte, rommel en een tikkeltje chaos. Maar het gaat om méér dan een interieur vol spullen: het verwijst vooral naar het gedrag van de mensen in huis. Want bij Jan Steen was het niet alleen rommelig in de kamer, maar ook losjes aan tafel. Kinderen die kattenkwaad uithalen, volwassenen die liever drinken dan opvoeden — het is leven met de remmen los. En opvallend genoeg sluit dat verrassend goed aan bij hedendaagse woonstijlen waarin het draait om karakter, eigenheid en sfeer.
De oorsprong van de uitdrukking
Jan Steen (1626–1679) was een Hollandse meester uit de Gouden Eeuw. Zijn schilderijen tonen het dagelijks leven in al zijn rauwe, vrolijke en chaotische glorie. Geen geënsceneerde stilte, maar een huis vol actie: een slapende vader, een drinkende moeder, gillende kinderen, loslopende dieren. Zijn taferelen zijn niet alleen komisch bedoeld, maar ook licht moralistisch. Ze tonen wat er gebeurt als de orde verdwijnt — met een knipoog.
De uitdrukking een huishouden van Jan Steen werd later synoniem voor een huishouden waarin de regels losgelaten zijn: het is rommelig, lawaaierig, en de rollen zijn omgedraaid of vaag. Kinderen bepalen de toon, volwassenen laten de teugels vieren. Het is het tegenovergestelde van strak georganiseerd gezinsleven.
Gedrag bepaalt de sfeer
Wat opvalt in Steens werk is de levendigheid. Er is geen afstand tussen de bewoners en hun huis; ze gebruiken elke vierkante meter. De ruimte wordt niet ingericht om te imponeren, maar om in te leven. Die verwevenheid van gedrag en interieur is vandaag nog steeds relevant. In moderne woningen zien we steeds vaker dat sfeer belangrijker wordt dan stijlregels. Denk aan huizen waar het speelgoed niet wordt weggestopt, de keukentafel vol ligt met het leven van alledag, en waar gezelligheid belangrijker is dan opgeruimdheid.
Bekende ‘Jan Steen’-huishoudens in beeld
Jan Steen liet in zijn schilderijen duidelijk zien wat er gebeurt als de huisregels verdwijnen. Hier zijn een paar van zijn bekendste werken waarin die typische chaos en levendigheid terug te zien zijn:
- Het huishouden van Jan Steen (ca. 1668):
De titel zegt alles. Een slapende vader, een moeder met wijn, rokende kinderen, loslopende kippen — dit is het beeld waar de uitdrukking op gebaseerd is. - Het vrolijke huisgezin (1668):
Een feestelijk tafereel vol muziek, drank en beweging. Gezelligheid staat voorop, maar de onderliggende boodschap: pas op voor te veel losbandigheid. - Sint-Nicolaasavond (ca. 1665):
Geen dranktaferelen, maar pure gezinschaos. Kinderen reageren heftig op hun cadeaus, emoties lopen op. De orde is ver te zoeken — een vertrouwd beeld voor veel gezinnen. - Het oestereetstertje (1658):
Meer ingetogen, maar met dezelfde ondertoon van speelsheid en losheid in huiselijke sfeer.
Een ‘Jan Steen’-gevoel in moderne woonstijlen
Hoewel niemand zijn woonkamer wil omtoveren tot een 17e-eeuws dranklokaal, zijn er opvallende raakvlakken met actuele woonstijlen waarin vrijheid, spontaniteit en karakter centraal staan.
1. Eclectisch wonen met lef
In een eclectisch interieur komt alles samen: oud en nieuw, kleurrijk en ingetogen, erfstukken en design. Net als in Jan Steens werk is het niet de orde die telt, maar de verhalen achter de spullen. Wie deze stijl goed toepast, laat zien dat een beetje chaos ook persoonlijkheid kan uitstralen.
2. Bohemien: los en levendig
De bohemien stijl is bij uitstek een stijl waarin de ruimte meebeweegt met de mensen die erin wonen. Kussens op de vloer, een gitaar in de hoek, een wand vol herinneringen. Het leven mag zichtbaar zijn — net zoals bij Jan Steen, waar de huisbewoners het ritme bepalen, niet de klok of het protocol.
3. Gezellige ongeorganiseerdheid als woonfilosofie
Veel jonge gezinnen kiezen tegenwoordig bewust voor minder controle. Een huis mag ‘geleefd’ ogen. Denk aan open keukens, rommelige boekenkasten, banken vol kussens. Interieurs die comfort en gezelligheid uitstralen, in plaats van minimalistische perfectie. Dat is, bewust of onbewust, een moderne echo van het huishouden van Jan Steen.
Waarom deze stijl relevant blijft
De kracht van het huishouden van Jan Steen ligt in het besef dat een huis niet alleen een plek is om te wonen, maar ook om te leven. Het gedrag van de mensen — losjes, spontaan, vrij — drukt zijn stempel op de sfeer. In een tijd waarin interieur vaak draait om esthetiek en controle, biedt deze benadering een tegenwicht: warmte, authenticiteit en ruimte voor imperfectie.
Het is geen pleidooi voor rommel, maar voor menselijkheid. Voor huizen waar verhalen ontstaan, waar gespeeld mag worden, waar niets te gek is zolang het maar leeft. Juist die mentaliteit maakt het ‘Jan Steen’-huishouden tijdloos én verrassend inspirerend.